Crnogorski ustanici, rodoljubi, zelenaši i komitski pregaoci za Pravo, Čast i Slobodu Crne Gore ubijeni su u oružanom obračunu sa žandarmerijskom formacijom 19. maja 1926. godine u planini Vršanju
Ustanički život i smrt Đorđija S. Draškovića i Blagote Vujovića iz Bjelica (1918-1926)
piše: Novak Adžić doktorand istorijskih nauka
Među istaknutim crnogorskim rodoljubima i ustanicima, suverenistima, zelenašima, koji su se godinama hrabro borili ZA PRAVO, ČAST I SLOBODU CRNE GORE, odnosno, herojski vojevali protiv srpskih (srbijanskih) okupatorskih trupa (vojnih, žandarmerijskih i drugih potjernih oružanih formacija pod firmom novonastale države Kraljevine SHS), te koji su se žrtvovali, stradali, odnosno, poginuli za crnogorsku državnu slobodu bili su i Đorđije Savov Drašković i Blagota Vujović iz Bjelica (Katunska nahija, cetinjska oblast).
Đorđije Savov Drašković rođen je 1888, u selu Dide, pleme i opština Bjelice. Bio je istaknuti crnogorski rodoljub, protivnik odluka tzv. Podgoričke skupštine od 26. XI 1918., kojima je Crna Gora bespravno pripojena Srbiji. Bio je zelenaš, učesnik Božićnog ustanka januara 1919. godine (po novom kalendaru) i višegodišnji ustanik i komita, hrabri i ponosni borac za slobodnu i nezavisnu Crnu Goru.
Učestvovao je u borbama protiv srpske vojske, žandarmerije i bjelaša kontra-komita tokom 1919. i početkom 1920. Okupacione srpske vlasti su polovinom 1919. opljačkale i zapalile kuću Đorđija S. Draškovića u bjeličkom selu Dide. Uhvaćen je u borbi od strane srpskih (srbijanskih) gonećih vojnih i drugih odreda 5. februara 1920. (prema nekim izvorima 1. februara), kad i njegovi srodnici i saborci crnogorski ustanici i patriote Maksim S. Drašković, Mirko S. Drašković i Pero S. Drašković, svi iz Dida, bjeličke opštine. Tada je zarobljen, Đorđije S. Drašković i utamničen u cetinjski zatvor, zajedno sa bliskim srodnicima.
Godine 1920. Državni tužilac KSHS podnio je optužnicu protiv njega, u kojoj ga tereti da je »rušio« pravni sistem KSHS, sa ciljem da se vaspostavi, obnovi nezavisna Crne Gora. Državni tužilac KSHS je 4. avgusta 1920. protiv njega i brojnih crnogorskih slobodara i patriota podnio tužbu (optužnicu), inkriminišući borce protiv nasilne aneksije Crne Gore za rušenje pravnog sistema KSHS.
U toj tužbi za Đorđija S. Draškovića, okruga cetinjskog, kaže se da je iz sela Dida, sreza čevskog, okruga cetinjskog, da je vjere pravoslavne, star 32 godine, neosuđivan, da je neoženjen, tjelesno i fizički potpuno zdrav.
U materijalno-pravnoj inkriminaciji djela, koje mu je državni tužilac KSHS (koji je bio namjesnik okupacione vlasti), stavljao na teret, za Đorđija S. Draškovića se kaže da se »odmetnuo u šumu da se bori za odvajanje ove pokrajine od njene državne cjeline«, te da je bio u »društvu sa glavnim odmetničkim vođama i to Krstom Popovićem, Jovanom Nikolićem, Dušanom Vukovićem i ostalim«, da je »učestvovao u borbama protivu vojske i omladine u Srpskom vrhu, na Grabu-Cucama i na Vršanju 17. januara 1920. u kojoj borbi je razoružan vod vojnika iz 29. pešadijskog puka gde je jedan vojnik poginuo a 7 ranjeno«.
Tužilac je teretio Đorđija S. Draškovića za više »krivičnih djela u sticaju«, navodno za počinjeno »djelo veleizdaje« i »djelo razbojništva«, a u stvari ništa od toga Đorđije S. Drašković nije počinio. U tužbi podnijetoj 1920. godine protiv Đorđija Draškovića i još nekoliko njegovih saboraca kaže se i ovo:
»Đorđije S. Drašković odmetnuo se 6. septembra 1919. godine, svojevoljno, da se bori za samostalnost Crne Gore, za njenu krunu i barjak, te u ovom cilju pridružio se Dušanu Vukoviću i Draškoviću poznatim agentima Nejske Vlade bivšeg kralja Nikole, za koju je poznato da se bore za samostalnost Crne Gore, odvajanje iste od Kraljevstva SHS i proglašenje Crne Gore suverenom državom i restauriranjem na crnogorski presto bivšeg kralja Nikolu.
Učestvovao je u borbama u »srpskom vrhu« protivu vojske i omladine, dalje u »Grabu Cuckom«. Bio je u borbi na »Vršanj« 17. januara 1920. godine, u kojoj je razoružao vod vojnika iz Druge čete XXIX pešadijskog puka. Vojnicima je skinuto odijelo i oduzeto tako isto oružje i oružani pribor. Ovom su prilikom oduzete i dvije mašinske puške od vojnika.
Prema izvještaju Komande Zetske divizijske oblasti Đ. O. broj 9374 od 3. maja t. g. u ovoj borbi poginuo je jedan vojnik a sedam ranjeno. Uhvaćen je u »Srpskom vrhu« 1. februara 1920. godine. Primio je 500 kruna od Dušana Vukovića i znao je, da je ovaj novac poslat od Vlade crnogorske.
Izjavio je 14. maja na zapisniku: «I danas bi rad bio da Crna Gora bude samostalna i da ima svog Kralja, Barjak i Krunu, kao prije što je bilo«.
Poznata mu je bila naredba Povjerenika Kraljevske Vlade, kojom se komiti pozivaju na predaju do 20. decembra 1919. godine, pa ipak nije se predao, već je silom uhvaćen 1. februara 1920. godine u »srpskom vrhu«. Učestvovao je u borbi o Božiću 1918. oko Cetinja, pod komandom Dušana Vukovića za isti cilj. Dobio je kabanicu od skinutih vojnika, koju mu je dao Dušan Vuković po svršetku borbe«.
Na osnovu presude okružnog suda KSHS na Cetinju (veliki politički motivisani »odmetnički proces« protiv 137 crnogorskih ustanika) od 18. novembra 1920. godine, između ostalih osuđeni su i: Đorđije Drašković, Luka Vujić, Vaso Vujić, Marko Vujić i Nikola Drašković (svi iz Bjelica) na zatvorske kazne u trajanju svaki pojedinačno na po dvije godine 11 mjeseci i 10 dana robije, »uz gubitak građanske časti i policijskog nadzora dvije godine« [1].
Na osnovu rješenja Okružnog suda KSHS na Cetinju od 22. decembra 1920, na Đorđija S. Draškovića i brojne druge crnogorske patriote, koji su bili utamničeni, nije se odnosio Ukaz o pomilovanju regenta Aleksandra Karađorđevića od 30. novembra 1920, tako da je on, sa brojnim svojim saborcima, odlukom pomenutog suda bio i dalje zadržan u sudskom zatvoru. Presudom Velikom KSHS u Podgorici od 25. marta 1921, Đorđiju Savovu Draškoviću je izrečena kazna smanjena za 8 (osam) mjeseci zatvora, tako da je on u zatvoru »Jusovača« u Podgorici izdržavao pravosnažno dosuđenju kaznu kao »politički krivac« od dvije godine, tri mjeseca i 11 dana.
Dok se nalazio u »Jusovači« kao politički osuđenik, bio je prebačen, usljed narušenog zdravlja radi liječenja u zatvorsku bolnicu na »Kruševcu« u Podgorici, iz koje je uspio da pobjegne u bolničkom odijelu u noći 25. i 26. septembra 1921. i da se ponovo odmetne u šumu, odnosno, da nastavi sa komitovanjem.
Kad je uspio da pobjegne iz zatvora nastavio je sa gerilskom borbom. Okupacione vlasti su preko načelstva cetinjskog okruga 29. juna 1922. pozvale na predaju nekoliko crnogorskih komita iz cetinjskog područja, među kojima i Đorđija Savova Draškovića, za koga se u tome pozivu na predaju kaže da je iz sela Dida, opštine Bjeličke, sreza čevskog »star 34 godine, rasta visikog, razvijenost veća, lica punog okruglog, kose, očiju i brkova crnih, u licu bleduškast, nosa pravilnoig, usta srednja« [2].
Za njega, kao i ostale oglašene »odmetnike« (komite) koji se navode pojedinačno u tome dokumentu, kaže da je bio izbjegao u Italiju i Albaniju i da se tih dana povratio i nalazi se u odmetništvu.
Đorđije Savov Drašković predao se 16. jula 1922. načelstvu čevskog sreza KSHS, uz posredovanje kaznenog branitelja advokata Đura Draškovića, pod uslovom da iz kotorskog zatvora ne bude sprovođen sudovima u unutrašnjost Crne Gore, već da do konačne rasprave ostane u pritvoru u Kotoru. Međutim, on je sproveden velikom županu Zetske oblasti KSHS Milovanu Džakoviću na Cetinje.
Dakle, jula 1922. velikom županu Džakoviću predali su se ustanici-komiti (“odmetnici”): Marko Ćetković, Vasilije Mićković iz sreza nikšićkog i Gavro Ašanin iz Uskoka, sreza šavničkog. Načelniku čevskog sreza tada se predao odmetnik Đorđije Savov Drašković. Predali su se 17. jula 1922. odmetnici: Maksim S. Drašković, iz Dida, opštine Bjeličke, sreza Čevskog, Đuro F. Krivokapić i Krsto (Kićun) F. Krivokapić, oba iz Zaljuti, opštine Cucke, sreza Čevskog.
Na osnovu akta o amestiji iz 1922, Đorđije Savov Drašković je, između ostalih, pušten na slobodu, ali mu je potom određen policijski nadzor. Elem, Đorđije Savov Drašković iz Bjelica uvijek je bio u konfrontaciji sa organima okupacionih vlasti, bilo kao ustanik i komita, i kao politički zatvorenik i kao komitski jatak kad je bio na, uslovno rečeno, slobodi i pod žandarmerijskim nadzorom.
Početkom jula 1923. stavljeni su pod policijski pritvor »bivši odmetnici« iz Bjeličke opštine Đorđije i Maksim Drašković i Jovan Vuković pod optužbom »da održavaju veze sa odmetnicima« te da se »iz Bjelica ne smiju udaljavati bez znanja i odobrenja načelstva sreza čevskog«, kako se navodi u aktu načelnika cetinjskog okruga KSHS Mitra Vukčevića od 2. jula 1923. godine [3]. Međutim, Đorđije Drašković je ubrzo ponovo napustio svoj dom u drugoj polovini 1923. i nastavio s komitovanjem i borbom za Pravo, Čast iSlobodu Crne Gore.
Prema podacima krstarećeg odjeljenja žandarmerije druge žandarmerijske brigade KSHS na Cetinju od 15 januara 1924, Đorđije Savov Drašković je sa komitskom grupom operisao na području cetinjskog i nikšićkog okruga protiv žandarmerije i zajedno s komitskom grupom Luke Abramovića planirao je osvetu za ubistvo, odnosno, pogibiju crnogorskih 11 komita i rodoljuba u Šćepan dolu, Rubeža, kod Nikšića 28. decembra 1923. Prema tome izvoru, komitska grupa Luke Abramovića iz sela Prediša (Bjelice) i Đorđija Draškovića iz sela Dide (Bjelice) je planirala boriti se protiv žandarmerije, a u cilju da ista skoro nestane sa tla Crne Gore.
Prema rješenju poglavara cetinjskog sreza KSHS od 7. jula 1925 godine Đorđije S. Drašković je 21. juna 1925. bio u grupi sa crnogorskim ustanicima i komitima braćom Pejović (Andrijom Pejovićem i Milovanom Pejovićem) i Stevom Stevovićem u kući Joša Perova Popovića iz Vršanja, opština Njeguška, zbog čega su vlasti kao njihovog jataka uhapsile Joša Perova Popovića.
Đorđije Savov Drašković neprestano je komitovao do smrti maja 1926. Bio je ucijenjen na 30.000 dinara.
Znameniti crnogorski rodoljub, suverenista i ustanik, komita i višegodišnji viteški borac ZA PRAVO, ČAST I SLOBODU CRNE GORE bio je i Blagota M. Vujović iz sela Mikulići (pleme Bjelice, Katunska nahija, cetinjska oblast). Bio je borac protiv velikosrpske okupacije i nasilne aneksije Crne Gore. Učesnik je Božićnog ustanka januara 1919. Okupacioni režim Kraljevine SHS bio ga je oglasio za odmetnika.
U komitskim akcijama potom ističe se od polovine 1919. godine. Polovinom 1919. godine vojno-žandarmerijske potjere zapalile su njegovu kuću u rodnom kraju Mikulići. On je bio izložen vojnim, žandarmerijskim i bjelaškim kontra-komitskim potjerama, kao i komitska grupa u kojoj se nalazio.
Okupacione vlasti KSHS su ga utamničile u cetinjski zatvor 9. februara 1920, nakon što je istoga dana bio prinuđen da se preda organima gonjenja. Iz vojnog zatvora na Cetinju uspio je pobjeći zajedno sa još 10 crnogorskih političkih zatvorenika-ustanika-komita 2. maja 1920. i ponovo se odmetnuo u šumu. Komitovao je juna 1920. na prostoru Katunske i Riječke nahije i na području kosijersko-bokovske opštine u komitskoj grupi sa Petrom Radovićem iz Kosijera, Andrijom Ivanovićem iz Tomića (Bjelice) i Đokom L. Popovićem iz Cuca.
I kasnije je Blagota Vujović komitovao i suprotstavljao se tlačiteljima Crne Gore i crnogorskog naroda.
Tokom 1921. vlasti su ga progonile kao „odmetnika“ ali je uspijevao odoljeti njihovim potjerama i biti u egzilu u Italiji. Tokom marta 1921. godine bio je u sastavu crnogorske vojske u Italiji u Sulmoni (Fonte Amore) u artiljerijskom bataljonu i to u rangu vodnika. Kad se vratio iz Italije, nakon amnestije, u zavičaju je jedno vrijeme živio bez komitskih akcija.
Međutim, režim ga je tokom 1925. prisilno mobilisao u vojnog regruta, ali je on uspio da pobjegne iz vojske i nastavio je sa gerilskim ratovanjem za Crnu Goru tokom 1925. i 1926. godine Položio je u borbi svoj život za Crnu Goru tokom maja 1926. zajedno sa saborcem i plemenikom Đorđijom S. Draškovićem.
Crnogorski ustanici, rodoljubi, zelenaši i komitski pregaoci za Pravo, Čast i Slobodu Crne Gore Đorđije (Đorđe) Drašković iz sela Dida (pleme Bjelice, Katunska nahija, oblast Cetinja) i Blagota Vujović (iz sela Mikulića, pleme Bjelice) ubijeni su u oružanom obračunu sa žandarmerijskom formacijom 19. maja 1926. godine u planini Vršanju (opština Njeguši, Katunska nahija, cetinjska oblast).
Tekst o njihovoj pogibiji objavljen je u listu „Crna Gora“ pod naslovom „Ubijeni odmetnici“ i on glasi:
„Prekjuče, 19. ov. mj. sukobilo se jedno krstareče žandarm.odjeljenje sa stanice Trešnjevo, u planini Vršnju u mjestu Mačkov do, u opštini njeguškoj, sa oglašenim odmetnicima Đorđem Draškovićem i Blagotom Vujovićem iz sreza Cetinjskog. U borbi, koja je trajala oko 1 sat ubijena su oba odmetnika. Od žandarma nije nijedan ranjen. Drašković je posljednjim rešenjem g. Ministra Unutrašnjih Djela bio ucijenjen na 30.000 dinara“ [4].
List „Slobodna misao“ izvještava o pogibiji crnogorskih komita Đorđija Savova Draškovića i Blagote Vujovića, u broju 193, od 23. maja 1926. godine, na strani 3, u tekstu pod naslovom „Pogibija odmetnika“ sljedeće:
„Žandarmerijska ispostava u Njegušima sukobila se sa odmetnicima 19. ov. mjeseca. Između njih je došlo do puškaranja. Borba je trajala oko jednog sata. Sukob se dogodio u mjestu zvanom Mačkov Do a borba se je vodila u planini Višanj (treba Vršanj-op. N.A). Tom prilikom su poginuli dva odmetnika. Prvi je Đuro Drašković iz Cuca (greška je u pitanju treba Đorđije S. Drašković iz Bjelica –nap. N.A). Prošle godine, u ovo doba, bio je pobegao iz Cetinjskog zatvora, pa se odmetnuo u šumu. Drugi je Blagota Vujović, rodom iz Bjelica. Njegovo odmetništvo je skorog datuma od pre par meseci. Pobegao je iz regruta, od pre par meseci. Pobegao je iz regruta. Od strane žandarma nije niko, niti poginuo, niti ranjen. Drašković je bio ucijenjen na 30.000 dinara“.
„Slobodna misao“ je u ovome izvještaju napravila greške kada kaže da je „odmetništvo“ Blagote Vujovića „novijeg datuma“, jer istorijski izvori kazuju da je on komitovao od početka 1919. do februara 1920, a potom nakon bjekstva iz zatvora, od maja 1920. i kasnije, te da je u Italiji bio tokom 1921. u crnogorskoj vojsci u egzilu. Kasnije je nakon povratka iz Italije krajem 1921, po dobijenoj amestiji živio u rodnom kraju, da bi tokom 1925. bio prisilno mobilisan u vojne regrute, ali je pobjegao iz regruta i ponovo otišao u šumu tokom 1925. i na kraju kao pregalac za oslobođenje Crne Gore poginuo za svoj ideal.
[1] „Narodna riječ“, Cetinje, broj 50, od 20. novembra 1920, str.2.
[2] Viđi više o tome: Prof. dr. Šerbo Rastoder, „Skrivana strana istorije (1918-1929…“, drugo izdanje, Cetinje-Podgorica, 2005, dokument broj 1531, str. 2019-2020.
[3] Viđi više o tome: Prof. dr. Šerbo Rastoder, „Skrivana strana istorije (1918-1929)…“, drugo izdanje, Cetinje-Podgorica, 2005, dokument broj 1616, str. 2101-2102.
[4] „Crna Gora“, Cetinje, broj 20, od 21. maja 1926, str. 3.
Analitika
