Pošto su na ovom hramu, kao i na mnogo drugih svi radovi odavno završeni, neimari SPC su da bi na što vidnijem mjestu dodali (oslikali) Nemanjiće, početkom 21. vijeka iskoristili lunetu iznad jednog od sporednih ulaza
Biseri crnogorske kulturne baštine
Monumentalna Crkva Sv. Vasilija Ostroškog nalazi se u Nikšiću na Petrovoj glavici prirodnom uzvišenju između gradskog groblja i dvora kralja Nikole. Do nje se stiže velikim svečanim stepeništem. Kao vrijedan spomenik crnogorske sakralne arhitekture upisan je kao zaštićeni spomenik od 27. novembra 1957. godine.
Crkvu je podigao knjaz Nikola kao spomen poginulim Crnogorcima i Hercegovcima u oslobodilačkim ratovima vođenim od 1875. do 1880. godine. Gradnja hrama započeta je 1895, a završena1899. godine. Rađena je po projektu ruskog arhitekte Preobraženskog. Radili su je brojni neimari iz Boke, Korčule, Italije.
Glavni radovi završeni su 1899.godine, a unutrašnjost crkve bila je opremljena predmetima izuzetne ljepote od kojih je neke poklonila kraljica Jelena, ćerka knjaza Nikole.
Predmeti su rađeni od kristala i pozlaćene bronze, a poticali su iz starog kraljevskog dvora, u okolini Napulja-dvorca kralja Karla IV Burbonskog, nazvanog Napuljski Versaj.
Crkva ima osnovu upisanog krsta na čijem se presjeku krakova uzdiže kupola. Pročelje je naglašeno visokim zvonikom sa satom iznad lučnih otvora za zvona. Na sredini fasade su aplicirana tri reljefna krsta. Ispod centralnog krsta koji se nalazi između dva lučna prozora uklesan je tekst o gradnji hrama.
“Ovaj sveti hram posvećen imenu Svetoga Vaslija Ostroškog Čudotvorca, a u spomen pravoslavnih crnogorskih i hercegovačkih ratnika, poginulih za vjeru i otadžbinu, podiže blagovjerni gospodar Nikola I Petrović Njegoš, knjaz crnogorski, ljeta 1895”, piše na uklesanom natpisu iznad portala.
Kao i cijela crkva, sva vrata i prozori imaju bogate kamene ukrase. Crkva je građena od kamena tesanika koji je slagan u pravilne horizontalne redove. U crkvi se nalazi veliki mermerni ikonostas poklon Grka Andrije Singrosa sa ikonama slikanim u Rusiji. Na produžnim zidovima postavljene su ploče – spomenice sa imenima poginulih Crnogoraca i Hercegovaca u oslobodilačkim ratovima vođenim od 1875. do 1880 godine.
Pšto su na ovom hramu kao i na mnogo drugih svi radovi odavno bili završeni, neimari SPC da bi na što vidnijem mjestu dodali (oslikali) Nemanjiće, kojih nije bilo, početkom 21. vijeka iskoristili su lunetu iznad jednog od sporednih ulaza. Tako da danas taj ulaz krasi Sv. Sava. To što je doslikan na crnogorskom, zakonom zaštićenom kulturnom dobru, bez odobrenja nadležnih institucija koje su vodile brigu o kulturnim dobrima nije ih zaustavilo da kao i na mnogim drugim crnogorskim hramovima doslikavaju što i kad hoće. I da mijenjaju izvorno stanje tih hramova.
Pitanje je samo da li i po ovom završenom crkvenom poslu – država i institucije mogu što popraviti. Uostalom, ko će za koju godinu mlađim naraštajima objasniti da “Sveti Sava srpski” na fasadi Saborne crkve u Nikšiću ne datira iz doba kralja Nikole, već da je naslikan početkom 21. vijeka.
