Veliki broj ruskih agenata djeluje u Bugarskoj kroz politiku, medije i institucije, radeći na ,,unapređenju“ ruskih interesa. Pripremajući akciju 2016. godine korišćene su takozvane ,,slabe tačke“, da se preko medija targetiraju teme korupcije i istaknute korumpirane javne ličnosti. Na kraju se, u cilju izazivanja društvenog haosa, posrednički angažuju i agresivna, paramilitarna udruženja. Takvo je bilo aktivno 2016. godine u Sofiji – objašnjava Grozev
Istraživač Belingketa otkrio kako je Moskva preko agenturne mreže planirala destabilizaciju Vlade u Sofiji
piše: Draško Đuranović
Ruski agenti značajno su pojačali aktivnosti poslije 2014. godine i danas je Balkan prvo i osnovno bojno polje između Rusije i Zapada – ocijenio je još 2019. godine Gžegorž Kuzminski, autor publikacije ,,Ruski hibridni rat na Zapadnom Balkanu“, za britanski BBC u jednom istraživačkom tekstu o špijunskom ratu u Evropi.
Kada je ekspert ugledne poljske nevladine organizacije Varšavski institut izgovorio ovu rečenicu, već su bile otkrivene neke povjerljive informacije o ruskim subverzivnim operacijama: o pripremi prevrata u Moldaviji 2014, pokušaju ubistva bugarskog trgovca oružjem Emilijana Gebreva 2015, pokušaju terorizma u Crnoj Gori 2016, trovanju špijunskog prebjega Sergeja Skripalja i njegove kćerke u Solzberiju 2018…
Kasniji događaji će potvrditi da je ova strategijska procjena Kuzminskog bila vjerodostojna.
Isplivali su i konkretni dokazi da su, osim destabilizacije pojedinih država Zapadnog Balkana, eksplozije u skladištima oružja i municije u Češkoj i Bugarskoj, članicama EU, bile vješto spremane diverzantske aktivnosti agenata ozloglašenog ruskog GRU-a.
Početkom januara ove godine, Hristo Grozev, jedan od osnivača novinarske istraživačke mreže Belingket, iznio je podatke pred bugarskim poslanicima da je Kremlj, preko svoje mreže agenata GRU-a – pokušao prevrat u Bugarskoj aprila 2016. godine. I to na sličan način kao iste godine, u oktobru, u Crnoj Gori.
UDAR NA SOFIJU
Grozev se obratio video-linkom poslanicima Skupštine Bugarske. Njegove riječi šokirale su parlamentarce, ali i širu internet publiku.
– Stojeći ispred anonimnog zida na nepoznatoj lokaciji, Grozev je objasnio da je Rusija u aprilu 2016. pokušala da sruši Vladu u Sofiji. Prema njegovom iskazu, ruska vojna obavještajna agencija (GRU) planirala je puč, koji je trebalo da izvedu dvije paravojne grupe na sličan način kao i pokušaj puča u Crnoj Gori iste godine – otkriva u autorskom tekstu Vesela Černeva, zamjenica direktora bugarskog odjela Evropskog savjeta za vanjske poslove (ECFR), uticajne međunarodne think-tank organizacije.
U VANREDNOM STANJU: Bugarski policajci 2016. godine
U Upravnom odboru ECFR-a su brojne poznate ličnosti, poput bivših ministara vanjskih poslova Švedske i Portugala Karla Bilta i Tereze Gouveija, direktorice redakcije i kolumnistkinje francuskog Le Monda Silvije Kaufman, bivšeg ministra finansija Poljske Andreja Olečovskog, nekadašnje premijerke Danske Hele Torning-Šmit, te na Balkanu dobro poznatog bivšeg visokog predstavnika EU za zajedničku vanjsku i bezbjednosnu politiku Havijera Solane…
Svjedočenje Grozeva sugeriše da je tadašnja bugarska vlada, predvođena Bojkom Borisovim i njegovom strankom GERB, bila na oprezu upravo zbog mogućeg ruskog miješanja u Bugarskoj. Iako je pokušaj puča otkriven i zaustavljen slučajno, djelovalo je kao da su Borisov i ekipa kasnije postali još oprezniji – gotovo uplašeni – da bi se suočili sa malignim ruskim uticajem.
O tome postoje i vrlo precizni podaci. Prema iskazu Grozeva, koji je 2019. godine dobio evropsku nagradu za istraživačko novinarstvo, tokom 2014. i 2015. dogodilo se šest eksplozija u bugarskim skladištima i proizvodnim pogonima za vojnu opremu, u kojima je poginulo ukupno 16 ljudi. Slični incidenti dogodili su se u Češkoj Republici otprilike u isto vrijeme.
Ipak, dok su češke vlasti radile na povezivanju eksplozija s ruskom namjerom da se prekinu isporuke oružja za Ukrajinu, kada je vojna akcija Rusije već bila u jeku na Krimu – bugarske vlasti nijesu ozbiljno istražile eksplozije.
PONAVLJANJE MATRICE PUČA
Grozev je u svjedočenju u parlamentu ispričao kako je njegova istraga otkrila da su ruski agenti, koje je Prag identifikovao kao krivce za eksplozije u Vrbjanecu, posjetili i Bugarsku u vrijeme eksplozija.
Međutim, na zahtjev čeških vlasti da podijele relevantne informacije, bugarske institucije nijesu dostavile podatke koji ih povezuju sa Rusijom, tvrdeći da su eksplozije jednostavno – rezultat ljudskog nemara.
JEDNA OD DIVERZIJA: Eksplozija u Karnobatu
Potom se, precizira Grozev, Moskva odlučila za radikalnu destabilizaciju vlasti u Sofiji.
Scenario iz aprila 2016. godine u Bugarskoj bio je veoma sličan onom u Crnoj Gori iz oktobra iste godine. Za akcije i u Sofiji i u Podgorici bile su angažovane dvije grupe agenata GRU.
No, crnogorski istražitelji – osim dvojice ruskih agenata GRU, Eduarda Šišmakova i Vladimira Popova koji su koordinirali djelovanje iz Beograda – nijesu uspjeli da identifikuju grupu ruskih agenata koji su, na Zlatiboru, bili u pripravnosti i čekali signal za akciju.
Hapšenje dvadesetak srpskih državljana, rano ujutru 16. oktobra, prekinulo je planirano djelovanje u Crnoj Gori.
IGRA NA ,,SLABE TAČKE“
U kratkom razgovoru za Pobjedu, Grozev objašnjava metode koje su korišćene za destabilizaciju Bugarske.
– Veliki broj ruskih agenata djeluje u Bugarskoj kroz politiku, medije i institucije, radeći na ,,unapređenju“ ruskih interesa. Pripremajući akciju 2016. godine korišćene su takozvane ,,slabe tačke“, da se preko medija targetiraju teme korupcije i istaknute korumpirane javne ličnosti. Onda se preko raznih organizacija podiže tenzija, a na kraju se, u cilju izazivanja društvenog haosa, posrednički angažuju i agresivna, paramilitarna udruženja. Takva su bile aktivna 2016. godine u Sofiji – objašnjava Grozev kako se pravio ambijent za djelovanje ruske agenturne mreže u državi.
Hristo Grozev
Kako se Bugarska približava svojim petim parlamentarnim izborima u roku od dvije godine, suočavanje sa uticajem Rusije u zemlji putem medija i korumpiranih javnih ličnosti trebao bi biti prioritet za bugarske i evropske kreatore politike.
– Ruski agenti djeluju u Bugarskoj kroz politiku, posredstvom medija, ali i kroz institucije, radeći na ,,unapređenju ruskih interesa“. Oni vide Bugarsku kao lak plijen – ocijenio je Grozev obraćajući se bugarskim parlamentarcima.
OLIGARSI I POLITIKA
Tako se istovremeno obavlja pritisak na zvaničnu Sofiju, a vlast tjera na neku vrstu pasivnosti i ,,tihe kooperacije“.
Bugarska vlada 2018. nije javno osudila trovanje Skripalja, za razliku od drugih evropskih vlada. U okviru istrage s nedjeljnikom Bellingcat i Capital, Grozev je otkrio da je metoda korišćena bila identična u trovanju bugarskog trgovca oružjem Emiliana Gebreva 2015. godine, koji je, između ostalih, prodavao vojnu opremu Ukrajini.
U analizi zamjenice direktorice bugarskog odsjeka ECFR-a se napominje da istraga o trovanju Gebreva nije propisno vođena. Zanimljivo, nakon što je Gebrev ,,izbačen iz igre“ trgovine oružjem, njegov posao gotovo je preuzeo moćni biznismen i političar Delan Peevski.
– Američka vlada je kasnije uključila Peevskog na listu sankcija prema zakonu Magnitskog zbog njegove uloge u korupciji. Ministarstvo finansija Sjedinjenih Država opisalo je Peevskog kao oligarha, bivšeg bugarskog poslanika i medijskog mogula koji se ,,redovno bavi korupcijom, koristeći trgovinu uticajem i mito kako bi se zaštitio od javnog nadzora i izvršio kontrolu nad ključnim institucijama i sektorima u bugarskom društvu“ – piše Černejeva u autorskom tekstu objavljenom 8. februara.
EKONOMIJA, KORUPCIJA I MEĐUNARODNI UTICAJ
Problem korupcije, navodi se u analizi, posebno zabrinjava. I navodi primjer kako politika utiče na neke međunarodne ekonomske tokove.
U analizi ECFR-a se naglašava da geografski položaj Bugarsku čini nekom vrstom energetskog koridora za druge evropske države. Tako je ruski ,,Gasprom“ počeo da razvija, 2017. godine, dva strateška projekta za jačanje svog, već značajnog, prisustva u Evropi – ,,Sjeverni tok 2“ i manje poznati gasovod ,,Turski tok“, koji je išao između Rusije i Turske ispod Crnog mora, zaobilazeći Ukrajinu, sa juga.
,,Turski tok“ je možda bio manje važan za prijestonice u Zapadnoj Evropi, zbog maršrute i manjeg kapaciteta, ali je za Srbiju i Mađarsku isporučivao ruski gas jeftino i bezbjedno. Zanimljivo, taj krak gasovoda prolazi kroz Bugarsku, ali ne isporučuje gas bugarskom nacionalnom prenosnom sistemu, iako je Vlada u Sofiji platila oko 1,5 milijardi eura novca poreskih obveznika za izgradnju dijela gasovoda.
– U međuvremenu, 2015. grčka i bugarska vlada su se saglasile da izgrade interkonektor Grčka-Bugarska, gasovod za prirodni gas koji je trebalo da ,,udalji“ istinsku diverzifikaciju od ruskog gasa. Za razliku od ,,Turskog toka“, interkonektor nije završen u 12 godina Bojka Borisova na funkciji, uprkos tome što je ,,Gasprom“ prvi prekinuo snabdijevanje kroz Ukrajinu u Jugoistočnu Evropu tokom hladne zime 2009. Interkonektor je konačno završen i operativan u oktobru 2022. Bugarski političari su upozoravali da će „Turski tok“ izolovati Ukrajinu od isporuke gasa i da Bugarska neće dobiti ništa preko ovog gasovoda, ali je Gasprom i dalje mogao da iskoristi bugarska sredstva za svoj projekat – ističe se u analizi.
I ovaj dio priča o dometu Rusije u Bugarskoj pokazuje da je korupcija veoma pogodan kanal za maligni strani uticaj te da bugarska vlada ima ,,istoriju dozvoljavanja ruskog miješanja“ – ističe Černeva.
Ona napominje da je od izuzetnog značaja da na sljedećim parlamentarnim izborima, planiranim za april ove godine, u parlamentu Bugarske bude većina koja će se usredsrediti na reformu pravosuđa i borbu protiv korupcije, kao ključnu branu malignim stranim uticajima.
– Ako se ove rupe ne zatvore, Rusija će nastaviti da ispaljuje strijele kroz njih –zaključuje Vesela Černeva, zamjenica direktora bugarskog odjela Evropskog savjeta za vanjske poslove.
DUGA RUKA RUSKE SLUŽBE
Kako je hakovan mejl Hilari Klinton
U mjesecima nakon predsjedničkih izbora u SAD-u 2016. godine, američki zvaničnici i obavještajci utvrdili su da su dvije sajber jedinice GRU, poznate kao 26165 i 74455, hakovale servere Demokratskog nacionalnog odbora i kampanje Hilari Klinton, a zatim objavili, proturajući kroz zapadne medije, detalje interne komunikacije.
Taj podatak zapadnim obavještajcima je potvrdio tezu da unutar GRU postoji više jedinica koje djeluju nezavisno jedna od druge.
Nepune dvije godine kasnije, Ministarstvo pravde SAD optužilo je 12 ruskih obavještajnih službenika za hakovanje demokratskih zvaničnika na američkim izborima 2016. godine.
Zamjenik državnog tužioca Rod Rosenstein rekao je da je desetak optuženih koristilo e-mailove za krađu identiteta i zlonamjerni softver. Naglasio je da su hakeri ,,ukrali i podatke o pola miliona glasača sa web stranice državnog izbornog komiteta“.
Optužnica iz jula 2018. protiv agenata jedne od jedinica GRU-a bila je prva direktna optužba američkih institucija protiv zvanične Moskve za miješanje u američke izbore.
Ministarstvo vanjskih poslova Rusije odbacilo je optužbe iz SAD i konstatovalo da je riječ o ,,podmetnutoj patki“, da ne postoje ni tragovi dokaza protiv ruske obavještajnih agenata koji bi ih povezali sa hakovanjem, navodeći da je u pitanju ,,gomila planova zavjere“.
Pobjeda
