Ekstremisti koji su eksponentni strane države ugrožavaju državu, primjer je pokušaj državnog udara u Crnoj Gori koji je karakterističan po simbiozi podržavalaca Rusije i ruskih službi. Ko želi da izvede destabilizaciju računa na grupe za pritisak kao što su navijači, koji mogu da mobilišu mase za ulične demonstracije, nerede, blokade i sl. Ove grupe mogu biti upotrijebljene od nereda do atentata, država treba da demonstrira snagu, donese odluke u interesu svih građana, a pomenute grupe i njihove inspiratore – sankcioniše
Države Zapadnog Balkana treba da iskoriste sve međunarodne kapacitete kako bi se formirali protivhibridni timovi, edukovali državni službenici, podigla nacionalna otpornost od tih prijetnji i presjekli kanali dezinformacija koje Rusija koristi – kaže Darko Obradović, programski direktor Centra za stratešku analizu za Pobjedu.
Grupa „Vagner“ zvanično ne postoji u Srbiji, ali njihovi pripadnici se pominju u mnogim akcijama: demonstracije ispred Predsjedništva Srbije na Dan državnosti, poziv za zbor na Jarinju da učestvuju na barikadama na sjeveru Kosova, povezanost sa navijačima i SPC – da li je to dio ruske propagande ili njihovi pripadnici djeluju u Srbiji i Crnoj Gori?
OBRADOVIĆ: Preciznije je – podržavaoci grupe „Vagner“ u Srbiji. Cijela ujdurma je pokrenuta usljed odlazaka pojedinaca i organizacija u novo sjedište „Vagnera“ u Sankt Peterburgu. To smo saznali samohvalisanjem grupa i pojedinaca koji su uvjereni da dobijaju na autoritetu, među ekstremističkim organizacijama, ako se hvale vezama sa transnacionalnom kriminalnom i terorističkom organizacijom. Očigledno je da je za kontakte sa dijelom ekstremista zadužen „Vagner“ i Prigozin, kao što smo nekada u izvještajima u toj ulozi viđali Malofejeva. Svi znamo šta se dogodilo poslije intenzivnih veza Malofejeva i određenih grupa i pojedinaca, koliko se to negativno odrazilo u našem regionu. Vjerujem da su ove veze upalile bezbjednosni alarm, jer im je namjera da se stvori subverzivna mreža ljudi koji su spremni da rade u službi strane države. U ruskom djelovanju treba razdvojiti informacionu komponentu (širenje ratne propagande, podrške ruskoj agresiji i zločinima) od kontrole i usmeravanja djelovanja ekstremnih organizacija i pojedinaca.
Rusija se služi taktikom „jedinstvenog fronta“, širenja antizapadne propagande, ratne propagande i djelovanje ekstremističkih grupacija koji imaju iste ciljeve… Nije tajna da širom Evrope izlaze dokazi o decenijskim vezama ekstremista i ruskih struktura.
Zašto se niko iz srpskih bezbjednosnih službi nije jasno odredio prema pominjanju da „Vagner“ djeluje u Srbiji i oglasu koji je objavljen na sajtu RT u kojem pozivaju građane da im se pridruže?
OBRADOVIĆ: Tekstovima u kojima se indirektno regrutuje za strane plaćeničke formacije nema mjesta u javnom prostoru, makar to bili i ruski propagandni kanali. Naši građani imaju pravo da budu zaštićeni od takvih bezobzirnih i opasnih sadržaja koji mogu odvesti nekog mladog čovjeka u propast. Incident sa tim tekstom je samo kap u moru ruske propagande koja svoj intenzitet ne smanjuje. Kada se sve ovo raščisti imaćemo puno izazova pred sobom: da odviknemo društvo od teorija zavjera, paranoidnog pogleda na svijet i zaziranja od civilizacije.
Ne sumnjam da su službe bezbjednosti otvorile dosije „Vagner“ i pomno prate aktivnosti bezbjednosno interesantnih pojedinaca sa aspekta njihovog djelovanja protiv nacionalne bezbjednosti i mogućih aktivnosti na vrbovanju ljudi za odlazak u redove ove zloglasne organizacije. Kao neko ko se bavi naukom bezbjednosti smatram da određene radnje traže vrijeme, mnogo je bitnije da se političko rukovodstvo jasno odredilo prema tome kao negativnoj pojavi što je jasan signal za profesionalce šta im valja činiti.
Što je cilj takvog djelovanja u Srbiji: aktivnosti protiv ruske dijaspore, destabilizacija regiona, skretanje pažnje sa rata u Ukrajini. Koliko su oni opasni za društvo koje je podijeljeno i dobar dio podržava Rusiju?
OBRADOVIĆ: Ekstremisti koji su eksponentni strane države ugrožavaju državu, primjer je pokušaj državnog udara u Crnoj Gori koji je karakterističan po simbiozi podržavalaca Rusije i ruskih službi. Ko želi da izvede destablizaciju računa na grupe za pritisak kao što su navijači – koji mogu da mobilišu mase za ulične demonstracije, nerede, blokade i sl. Ove grupe mogu biti upotrijebljene od nereda do atentata, država treba da demonstrira snagu, donese odluke u interesu svih građana, a pomenute grupe i njihove inspiratore – sankcioniše.
Od prvog dana ruske agresije imamo skupove podrške, naučne konferencije, tribine u Ruskom domu, ruski ambasador prijeti socio-ekonomskim posljedicama u slučaju zavođenja sankcija Rusiji. Ali, ne znamo razmjeru pritisaka koji trpe ruski aktivisti i da li ti pritisci na njih dolaze od domaćih ekstremista ili ruskih obavještajnih struktura. Preko 160.000 ljudi je pobjeglo iz Rusije u Srbiju, a Rusija, kao i svaka autoritarna država želi da ućutka svoju dijasporu. Cilj je onemogućiti te ljude da iznesu lične istine i pruže realnu sliku i time ugroze kult ličnosti Vladimira Putina.
Koji je način odbrane od njih i vijesti u kojima se promovišu, da li je potrebna šira regionalna saradnja? Već nekoliko puta se ponavlja da demantuju sopstvene oglase: u decembru 2022. na Telegram kanalu saopštili su da je u Srbiji formiran njihov informativno-kulturni centar prijateljstva ,,Orlovi“ pa su demantovali…?
OBRADOVIĆ: O ruskim izmišljotinama se priča kao da se radi o kredibilnim informacijama i činjenicama. Dezinformacije se moraju odmah razbijati zakonskim i tehničkim rješenjima, jer imaju potencijal da razore multietnički sklad, spoljnu politiku i javno zdravlje – ako se sjetimo perioda korona virusa.
Crna Gora kao članica NATO-a ima daleko više mogućnosti na raspolaganju. Srbija, nažalost, još nije pristupila Centru za brobu protiv hibridnih prijetnji u Helsinkiju i nema kapacitet da se suprotstavlja čim dopuštamo jednoj sili na zalasku da manipuliše našim građanima, širi društvene podjele, organizuje zavjere i nerede, potpiruje međuetničke sukobe.
Regionalna koalicija protiv ruskog malignog uticaja uz punu koordinaciju sa evroatlantskom zajednicom bila bi od velike pomoći, jer ruski maligni uticaj nije samo pitanje bezbjednosti već i medijske pismenosti, obrazovanja, kulture i religije. Moramo zajedno da mapiramo oblasti u kojima su hibridna dejstva najopasnija, a kroz zajednički rad doći će do uzajamnog boljeg političkog i institucionalnog povezivanja država.
Rusija na nizbrdici
– Rusija je na nizbrdici, njen uticaj slabi, tradicionalna uporišta poput Zapadnog Balkana trajno napuštaju ideju da budu ruska sfera interesa, ali opskurne organizacije izlaze u prvi plan. Da je u Rusiji sve kako treba i da se ne nalazi u ekonomskom, političkom i vojnom rasulu ne bi „Vagner“ i kojekakvi „Orlovi“ na sve moguće načine progonili ljude po bijelom svijetu i učestvovali u destabilizaciji budućih članica EU – kaže Obradović.
Dobrovoljci u ruskim formacijama
– Niko pouzdano ne zna koliko ljudi sa ovih prostora i kojim kanalima se zaputilo u ruske formacije.
Radikalizacija i nasilni ekstremizam su složeni bezbjednosni izazovi koji nemaju laka rješenja. Danas takozvane patriote demonstriraju podršku stranoj državi direktno protiv interesa sopstvene države. Najveći problem je što dobar dio društva ne percipira te aktivnosti kao prijetnju, razmetanje sa Vagnerovim simbolima kao opasnost, a podršku Ruskoj Federaciji kao nešto što je sramotno. Dobro je da je taj sraman vid indirektnog marketinga uklonjen i da je javnost to osudila – kaže Obradović.
Ekstremisti određuju pravac Srbije
– Čini se da šaka ekstremista ima monopol da određuje kako će ova zemlja da ide – 23 godine oni su na istom zadatku ostvarenja ruskih spoljnopolitičkih ciljeva. Javno mnjenje je ciljano zaluđeno pričama o „Putinu supermenu“, „majci Rusiji“, „ruskom vetu“ dok Rusija ispunjava svoje interese, a Srbija stoji u predvorju EU i NATO. Ruski ambasador je dobio orden u ratno vrijeme od Putina – za kakve zasluge? Danas je imperativ da se Srbija sankcijama distancira od Rusije i protjera ruski humanitarni centar, čime bi ojačala svoju međunarodnu poziciju sa zemljama od kojih zavisi naš razvoj, investicije i budućnost – kaže Obradović.
Pobjeda
