Priča o ruskom subverzivnom planu da se, uz pomoć ekstremističkih grupa i proruskih stranaka, dok traje agresija na Ukrajinu, svrgne proevropska vlast u Kišinjevu dobila je i zvaničnu potvrdu tokom 59. Minhenske konferencije o bezbjednosti – direktno iz Vašingtona. ,,Izuzetno smo zabrinuti zbog zavjereničkih pokušaja koji dolaze iz Rusije kako bi se destabilizovala Vlada u Moldaviji“, kazao je američki državni sekretar Entoni Blinken, nakon sastanka sa predsjednicom Moldavije Majom Sandu.
Iako su djelimično otkrivene tajne operacije Kremlja, svjetski mediji prenose upozorenje međunarodnih stručnjaka za bezbjednost da vlast u Rusiji neće tako lako odustati od destabilizacije u Moldaviji, tim prije što vlast u ovoj državi, osim istrajnog stremljenja ka EU, u posljednje vrijeme sve više iskazuje spremnost za učlanjenje u NATO.
Službeni odnosi između Moldavije i NATO-a su počeli još 1992. kada se Moldavija pridružila Vijeću euroatlantskog partnerstva.
Premda je Moldavija definisana Ustavom kao neutralna država, druga, intenzivnija, faza invazije režima Vladimira Putina na Ukrajinu, koja je krenula u susret godišnjici agresije 24. februara, stvorila je realnu opasnost eskalacije rata i van granica Ukrajine, upravo prema Moldaviji.
OPASNA PRIČA IZ KIŠINJEVA
Zapadni bezbjednosni eksperti smatraju da Kremlj svjesno posljednjih sedmica inicira rast tenzija u separatističkom regionu Pridnjestrovlja, oblasti u Moldaviji koja se graniči sa Ruskom Federacijom.
Moldavija i Pridnjestrovlje su u takozvanom zamrznutom sukobu još od raspada Sovjetskog Saveza i kratkog građanskog rata koji se desio tokom 1992, pa se zato procjenjuje da bi Moldavija mogla da postane novo žarište nestabilnosti u tom dijelu Evrope. Naročito sve očitijih neuspjeha ruske vojske u okupaciji dijela Ukrajine.
Ne tako davna istorija pokazuje da je Kremlj i ranije preduzimao suberzivne akcije prema vlastima u Moldaviji.
Još 2014. godine, nekoliko sedmica prije nego što je tadašnja proevropska vlast u Kišinjevu potpisala akt o pridruživanju EU, Moskva je, preko esktremističkih organizacija – ali još više lidera proruskih stranaka u Moldaviji – pokušala da izvede državni prevrat. Zapadne obavještajne službe na vrijeme su alarmirale Kišinjev, pa se uspjelo, uz pomoć moldavske tajne službe, da se napravi razdor unutar prevratničke ekipe. Agenti GRU, koji su bili na terenu, bili su tada prinuđeni da se hitno evakuišu iz Moldavije.
Zapadne službe su znale identitet većine GRU agenata koji su podstrekavali prevrat u Moldaviji, ali se ,,crveni alarm“ opet upalio dvije godine kasnije. Tada se ime Vladimira Popova, alijas Vladimira Mojesejeva, ponovo pojavilo nekih hiljadu i trista kilometara dalje – u Crnoj Gori, prilikom tajne operacije koju je Kremlj pripremao za vanredne parlamentarne izbore oktobra 2016. godine.
Svi ovi događaji su podstakli dodatna istraživanja kontraobavještajnih agencija i policijskih uprava SAD, Velike Britanije, Francuske, Njemačke i drugih članica NATO, kao i obavještajaca Švedske i Finske.
Nakon detaljne analize formirana je zlokobna procjena: ruski obavještajci, po uputstvima iz Kremlja, godinama izvode tajne operacije, posebno u Evropi, sve sa ciljem destabilizacije pojedinih regiona.
Jednu od akcija su nedavno, krajem januara, detaljno istraživali novinari uglednog Njujork tajmsa (New York Times), analizirajući diverzantsku operaciju u Španiji.
PISMA-BOMBE U MADRIDU
Prema istraživanju ovog uticajnog medija, američki i evropski zvaničnici vjeruju da su ruski vojni obavještajci dali, tokom novembra i decembra 2022. godine, direktne instrukcije saradnicima bjelačke, rasističke paravojne formacije
Ruski imperijalni pokret, sa sjedištem u Rusiji, da ,,izvedu terorističku kampanju pismo-bombi u Madridu“.
– Španski i međunarodni timovi inspektora istražuju ko je poslao šest bombi upakovanih u poštanske koverte, krajem novembra i početkom decembra na nekoliko lokacija u Madridu, uključujući zvaničnu rezidenciju premijera Pedra Sančeza; kao i američke i ukrajinske ambasade; i zgradu Ministarstva odbrane. U napadima, koje su američki zvaničnici okarakterisali kao akt terorizma, nije bilo smrtnih slučajeva, ali je jedan uposlenik ukrajinske ambasade povrijeđen kada je, prilikom otvaranja, eksplodirala jedna od koverat-bombi – piše u opsežnom članku Njujork tajmsa.
Zapadni istražitelji su se, navodi se u tekstu, fokusirali na organizaciju Русское Имперское Двуженијие (Ruski imperijalni pokret – p.a.). Riječ je o radikalnoj ruskoj paramilitarnoj grupi koja ima članove i saradnike širom Evrope, ali i vojne centre za obuku u Sankt Peterburgu u Rusiji, rekli su za Tajms američki zvaničnici.
Stejt department je tu organizaciju proglasio globalnom terorističkom organizacijom, uz brojne dokaze da ima veze s ruskim obavještajnim službama.
Prema nalazima istrage koja je vođena od početka decembra 2022. godine, važni članovi te ruske grupe bili su u Španiji, a tamošnja policija je pratila njihove veze sa španskim ekstremno desničarskim organizacijama.
– Američki zvaničnici kažu da je izgledalo kao da su ruski oficiri koji su vodili kampanju imali namjeru da drže evropske vlade u raskoraku, i da su željeli testirati proxy grupe u slučaju da Moskva odluči eskalirati sukob – piše Njujork tajms.
Cilj akcije bio je da se ,,pušti upozoravajući signal“ kako bi Rusija i njeni posrednici mogli da izvrše terorističke napade širom Evrope, uključujući i prijestonice država članica NATO-a. Preciznije: u gradovima tih država koje pomažu u odbrani Ukrajine od ruske invazije, rekli su američki zvaničnici koji su govorili uz uslov da ostanu anonimni ,,zbog osjetljivosti istrage“.
Španija je članica Alijanse i dala je vojnu i humanitarnu pomoć Ukrajini, kao i diplomatsku podršku. Jedno pismo-bomba poslato je kompaniji „Instalazi“, proizvođaču oružja u Saragosi, na sjeveroistoku Španije, koja proizvodi bacače granata koje Španija daje Ukrajini. Drugi eksplozivni koverat odaslat je u vazdušnu bazu Torehon de Ardoz izvan Madrida.
– Ovo izgleda kao hitac upozorenja. Rusija šalje signal da je spremna da koristi terorističke posrednike za napade u pozadinskim područjima Zapada – rekao je za Njujork tajms Nejtan Sejls, koordinator za borbu protiv terorizma Stejt departmenta iz vremena administracije Donalda Trampa.
Vladimir Putin je dao svojoj vojnoj obavještajnoj agenciji (GRU) široku slobodu da razvija i sprovodi tajne operacije u Evropi, ali je još nejasno do kojeg je stepena Kremlj bio uključen u slanje pisama-bombi u Španiji, kažu američki zvaničnici koje citira Njujork tajms.
РУСКОЕЕ ИМПЕРСКОЕ ДВУЖЕНИЈЕ
Prema operativnim saznanjima zapadnih obavještajnih struktura, iza operacije u Španiji stoje vođe već pominjane grupe Ruski imperijalni pokret, Stanislav Anatoljevič Vorobjev, koji je osnovao udruženje u Sankt Peterburgu 2002. godine, Denis Valjulovič Garijev, vođa paravojne podgrupe, nazvane ,,Ruske carske legija“, kao i Nikolaj Nikolajevič Truščalov, organizator aktivnosti grupe u inostranstvu.
Od početka rata u Ukrajini Garijev je često pozivao „mlade pravoslavce“ da se posvete ,,odbrani Novorosije“, odnosno da zauzmu teritoriju koja je današnja Ukrajina i pripoje je Rusiji.
Intenzivna obuka ,,kadeta“, kako ih Garijev naziva, mladih avanturista koji su spremni da oružjem brane ruske imperijalne snove, traje nekih sedam do deset dana, tvrdi se – po 12 sati dnevno. U reportažama koje su objavljivane na brojnim portalima o njegovim vojno-patriotskim klubovima, Denis Garijev ima specifično obraćanje polaznicima u svom centru za obuku: ,,Učimo kako da ubijamo! Nadamo se da nikada nećemo doći u situaciju da naudimo živom biću. Ali ako se to desi, bićemo spremni!“.
Prema svim do sada prikupljenim podacima, grupa ima dva centra za obuku u Sankt Peterburgu koji se „vjerovatno koriste za sukobe u šumama i gradovima, taktičko oružje i obuku prsa u prsa“.
Povezani su sa ruskim obavještajnim krugovima i Vladom u Moskvi. Ne tako davno, početkom jeseni prošle godine, javno su kritikovali nesposobnost ruskog rukovodstva u ratu u Ukrajini i optužili Putina za korupciju – ističe Nujork tajms.
Ipak, pošto grupa dijeli ciljeve Moskve – da podriva zapadne vlade i sije haos u Evropi – ruska obavještajna služba je mogla da utiče na njene operacije, sudeći prema procjeni američkih zvaničnika.
Iako je pokret veoma aktivan još od 2002. godine, kada ga je osnovao Vorobjov, ova organizacija, a posebno njen vojni dio kojim rukovodi Garijev, shvaćeni su kao globalna prijetnja tek 2016. godine, kada su dvojica Šveđana posjetila Sankt Peterburg i prošli 11 dana obuke, upravo kod Garijeva.
Nekoliko mjeseci kasnije, ta dvojica Šveđana, i još jedna osoba, izveli su seriju terorističkih napada u švedskom gradu Geteborgu. Prvo su novembra 2016. detonirali bombu ispred jednog kafića, a dva mjeseca kasnije su bacili bombe na jedan migrantski centar, teško ranivši jednu osobu. Tri neđelje poslije toga postavili su još jednu bombu u izbjeglički kamp…
Švedske vlasti su ih uhapsile, suđeno im je i proglašeni su krivim. Tužilac koji je vodio slučaj, optužio je Ruski imperijalni pokret da ih je radikalizovao i pripremio za napade.
Tri godine kasnije, novembra 2019. godine, predstavnik Ruskog imperijalnog pokreta održao je govor na međunarodnoj konferenciji u Madridu koju je organizovala neonacistička krajnje desničarska španska politička partija „Nacionalna demokratija“ kojoj su prisustvovali članovi Alijanse za mir i Sloboda.
VAŠINGTON, LONDON, PRAG, SOFIJA…
Radikalna grupa Ruski imperijalni pokret samo je dio ,,tajnih snaga“ pomoću kojih režim Vladimira Putina pokušava da izazove destabilizaciju pojedinih djelova Evrope.
U istraživanju novinara Njujork tajmsa precizno se uočavaju tačke udara Kremlja tokom posljednjih godina, kao i uticaj agenturne ruske mreže.
– Ruski oficiri koji stoje iza kampanje bombardovanja u Madridu rade za Glavnu direkciju, koja se obično naziva GRU, jednu od agresivnijih obavještajnih radnji u Moskvi – kažu američki zvaničnici, a citiraju novinari Njujork tajmsa.
Prema tim operativnim saznanjima, posljednjih godina grupa je nekažnjeno izvodila oštre i smrtonosne tajne akcije.
Članovi agencije bili su uključeni u niz sumnjivih aktivnosti, od miješanja u američke predsjedničke izbore 2016. do obaranja malezijskog civilnog aviona iznad Ukrajine 2014. godine, upozorava se u tekstu Tajmsa.
– Jedan poseban dio agencije, jedinica 29155, pokušao je destabilizovati Evropu kroz pokušaje državnih udara i atentata. Među agentima te jedinice su i ruski ratni veterani, a jedinica je bila tolika tajna da većina GRU operativaca vjerovatno nijesu znali da postoji. Američki i saveznički zvaničnici saznali su za jedinicu tek u posljednjih nekoliko godina. Američki zvaničnici sumnjaju da su ruski oficiri uključeni u operaciju u Španiji, dio 161. centra za obuku specijalista za posebne namjene, čije je sjedište u istočnoj Moskvi – Jedinica 29155, između ostalih grupa – piše u američkom mediju.
Ruski obavještajci, naglašava se u tekstu američkih novoinara, posljednjih godina su privukli više pažnje kontraobavještajnih službenika i policijskih uprava jer su izvodili sve vidljivije operacije, posebno u Evropi.
– Tako su 2018. godine pokušali da ubiju Sergeja V. Skripalja i njegovu ćerku trovanjem u njihovoj kući u Engleskoj. Skripalj je bivši GRU oficir kojeg je Britanija regrutovala kao špijuna. Skripalj i ćerka su jedva preživjeli, ali je jedna Britanka umrla. Ruski agenti su takođe vršili bombaške napade i pokušaje atentata u Češkoj i Bugarskoj i pokušali da izvedu državni udar u Crnoj Gori, navode neimenovani evropski obavještajci koji su, za Nujork tajms, analizirali povezanost dešavanja sa malignim uticajem Moskve.
To je sve, ipak, ,,vrh ledenog ruskog obavještajnog brijega“ i samo do sada razotkriveni dio tajnih operacija Moskve. Iako se još uvijek obično naziva GRU, što je skraćenica za ,,Glavna obavještajna uprava“ komande ruske vojske, agencija je 2010. promijenila naziv u Glavna uprava ili GU.
Metode i djelovanje se, međutim, nijesu promijenili.
… SVE DO PODGORICE I DALJE
Crnogorski slučaj pokušaja terorizma iz 2016. godine kockica je u mozaiku o tajnoj ruskoj moći kojim Moskva želi da, raznim subverzivnim akcijama, utiče na političke procese u Evropi i Zapadnom Balkanu i suprotstavi se uticaju Zapada.
U serijalu tekstova Pobjeda je, koristeći brojne zapadne izvore i istragu crnogorskog Specijalnog državnog tužilaštva, objavila niz podataka o učešću agenata GRU Eduarda Šišmakova i Vladimira Popova u dešavanjima pred parlamentarne izbore. Zapadne obavještajne službe su, što se moglo uočiti tokom istrage u Crnoj Gori i kasnijeg suđenja za pokušaj terorizma pred Višim sudom u Podgorici, razotkrile djelovanje agenata GRU.
Naročito u formiranju i finansiranju mreže aktivista, u stvari radikalnih srpskih ekstremista, koji je trebalo da izazovu haos tokom planiranog okupljanja pristalica proruskog i prosrpskog Demokratskog fronta, političkog konkurenta partijama suverenističkog bloka koji je predvodio Milo Đukanović 16. oktobra 2016. godine.
Kasnije istraživanje međunarodne mreže Belingket (Bellincat) pokazalo je da su članovi GRU angažovani u Crnoj Gori bili dio ozloglašenje Jedinice 29155, iz 161. Centra za specijalnu obuku GRU. Zapadni obavještajni izvori su ustanovili da je ova jedinica obučavala, još u vrijeme Hladnog rata, kadrove komunističke gerile u Aziji, Africi i Centralnoj Americi.
Preživjela je ,,perestrojku“ i pod režimom Vladimira Putina našla novu svrhu – izvođenje brojnih ,,crnih operacija“ u Evropi, ali i SAD i Latinskoj Americi.
Krajem novembra 2019, nastavljajući rad na neuspjeloj ,,crnoj operaciji“ u Bugarskoj, istraživačka mreža Belingket, Insajder i njemački nedjeljnik Špigl (Der Spiegel), udruženom istraživačkom akcijom otkrili su pseudonime najmanje šest članova Jedinice 29155: Vladimir Popov, Nikolaj Koninikin, Ivan Lebedev, Danil Stepanov, Sergej Pavlov i Georgi Gorškov, zadužene za bezbjednost i logistiku. Identifikovano je ukupno dvadesetak GRU agenata, među kojima i Eduard Šišmakov.
Prije operacije u Crnoj Gori i Moldaviji, već pominjani Vladimir Popov, bio je na spisku važnih obavještajaca unutar ruskih snaga ,,tajne moći“. Baš kao i njegov ,,kamarad“ Eduard Šišmakov, takođe upleten u zbivanja u Crnoj Gori, koji je bio u špijunskoj akciji u Poljskoj…
Kako je Abazović prekinuo akciju otkrivanja ruskih špijuna u Crnoj Gori
Crnogorski mediji su 30. septembra izvijestili da je bilans potrage za ruskim špijunima u Crnoj Gori – koju je vodila Agencija za nacionalnu bezbjednost na čelu sa Savom Kenterom u saradnji sa zapadnim partnerskim službama – dvoje uhapšenih crnogorskih državljana, šest protjeranih ruskih diplomata i zabrana ulaska za 28 stranaca koji su živjeli na crnogorskoj teritoriji.
Operativnu akciju su sproveli pripadnici Specijalnog policijskog odjeljenja Specijalnog državnog tužilaštva u saradnji sa agentima ANB-a. Tada je pretreseno više lokacija u Podgorici u potrazi za dokazima koji upućuju na saradnju crnogorskih i ruskih državljana sa ruskim obavještajnim službama.
Tokom akcije uhapšen je penzionisani službenik Ministarstva vanjskih poslova Crne Gore Radomir Sekulović, kao i preduzetnik i Sekulićev prijatelj, Vladimir Vlatko Belojević.
Sekuloviću je naprije određen pritvor do 72 sata, zbog nedozvoljenog držanja oružja, da bi kasnije bio poslat u kućni pritvor. Sekulovića su sumnjičili da je, preko Belojevićevog telefona, ostvarivao sumnjive kontakte s agentima povezanim s ruskim službama.
Protjerivanje šest službenika ruske ambasade u Podgorici zbog kršenja Bečke konvencije, odmah je, 30. septembra prošle godine, pozdravio britanski ministar vanjskih poslova Džejms Kleverli (James Cleverly).
-Ujedinjeno Kraljevstvo stoji uz Crnu Goru u preduzimanju ove akcije da zaštiti svoj suverenitet i bezbjednost od neprijateljskih ruskih aktivnosti – objavio je ministar Kleverli na Tviteru.
Ispostavilo se, međutim, da je akcija protiv ruske agenturne mreže izvedena bez znanja odlazećeg premijera Dritana Abazovića i bilo kojeg drugog člana njegove Vlade.
Uslijedila je kontra-mjera: samo nekoliko dana kasnije Dritan Abazović je smijenio sa mjesta direktora ANB-a Sava Kenteru, kasnije i ministre iz redova SDP-a Ranka Krivokapića i Raška Konjevića.
Međunarodna akcija borbe protiv ruskog malignog uticaja time je stavljena u ,,stanje mirovanja“. Novo rukovodstvo ANB-a na čijem je čelu Boris Milić i Abazovićev bliski prijatelj Artan Kurti nijesu se oglašavali tim povodom. Kao ni premijer Abazović, koji više ne pominje koji je ,,status“ međunarodne akcije razotkrivanja ruske agenturne mreže.
Pobjeda
